-
1 нӧраш
нӧраш-еммокнуть, вымокнуть, намокнуть, промокнуть; становиться (стать) мокрымЙӱреш нӧраш вымокнуть под дождём;
вургем нӧрен одежда намокла;
йол нӧрен промокли ноги;
тар нӧрен порох намок.
Тул тӱреш возат – йӱлет, вӱд тӱреш возат – нӧрет. Калыкмут. Возле огня ляжешь – сгоришь, возле воды ляжешь – намокнешь.
(Носки) уто огеш лий, иктыже нӧра гын, весыжым чиен кертат. З. Каткова. Не будут лишними носки, одни намокнут – наденешь другие.
Составные глаголы:
Идиоматические выражения:
-
2 обозначиться
сов.күренеү, беленеү, төҫмөрләнеү, күренә (беленә) башлау -
3 видеться
1. несов.кому-чему и без доп.восприниматься зрениемкүренеү2. несов.кому-чемумысленно представляться, грезитьсякүренеү, һиҙелеү, төшкә кереү3. несов. с кем и без доп.встречатьсякүрешеү, осрашыукак видится в знач. вводн. сл.; прост. — күрәһең, булһа кәрәк, ихтимал, моғайын
-
4 разбить наголову
тар-мар итү, кырып бетерү ( дошман гаскәрен) -
5 шӱраш
шӱрашIГ.: шӹрӓш-ем1. мазать, намазывать, намазать, помазать; замазывать, замазать; смазывать, смазать; покрывать (покрыть) слоем чего-л.Ӱй дене шӱраш намазать маслом;
киндым шӱраш намазать хлеб;
кӱжгын шӱраш намазать толстым слоем.
Шуматын аваже Эльмарын сусыржо-влакым эм дене шӱрен. А. Бик. Мать Шумата смазала раны Эльмара лекарством.
Аваже мелнам кӱэштеш, акаже мелнам шӱра. И. Одар. Мать печёт блины, сестра намазывает блины.
2. намазывать, намазать; класть (положить) слой чего-л. вязкого, густого, жидкого; класть (положить) слоем в каком-л. количествеМалымем годым ала-кӧ шӱргышкем шӱчым шӱрен. В. Любимов. Во время сна моё лицо кто-то смазал сажей.
Лай ӱмбак ӱйым огыт шӱрӧ. Калыкмут. Поверх сметаны масло не мажут.
3. смазывать, смазать; покрывать, покрыть слоем какого-л. раствора; намазывать, намазать; класть (положить) слой какого-л. раствора (о механизме)Смолам шӱраш намазать смолу.
Тегыт уло. Орава шӱрашат йӧра. В. Сапаев. Есть дёготь. Годится и колесо смазывать.
Тракторнам сайын шӱрышна, бензиным, керосиным ешарышна. О. Шабдар. Мы хорошо смазали наш трактор, добавили бензина, керосина.
Составные глаголы:
Идиоматические выражения:
IIГ.: шӹрӓш-емцедить, процеживать, процедить что-л.Шӧрым шӱраш цедить молоко.
Саде вӱдым шун тёркыш але кӧршӧкыш шӱрыман. «Мар. ӱдыр.» Эту воду нужно процедить в глиняную тарелку или в горшок.
Составные глаголы:
Идиоматические выражения:
-емловить (наловить) рыбу (неводом, бреднем и т. д.)Мый, вӱдым румбыкаҥден, вара дене лупшкедылаш тӱҥальым. Вачай ден Вачук колым шӱраш пижыч. «Ямде лий!» Я, мутя воду, стал размахиваться шестом. Вачий и Вачук принялись бреднем ловить рыбу.
Ошлаште кол уло. Йӱдым претньык дене шӱраш гын, у кочкыш лиеш ыле. Н. Арбан. В Ошле рыба имеется. Если ночью наловить бреднем, было бы новое блюдо.
IVГ.: шӹрӓш1. крупа; продукт питания, состоящий из цельных или дробленых зёренШӱльӧ шӱраш овсяная крупа;
тар шӱраш пшено, крупа из проса;
шож шӱраш ячневая крупа.
– Тыланда эртак ший да шӧртньӧ, ложаш да шӱраш, чай да сакыр гына лийже. А. Эрыкан. – Вам всё только серебро и золото, мука и крупа, чай и сахар нужны.
Шолыштмо шӱраш дене тамле пучымышым шолташ огеш лий. Калыкмут. Из краденой крупы вкусную кашу не сварить.
2. перен. крупа, крупинка; снег в виде шаровидных зёрнышекНӧшмӧ пырче гай лум шӱраш шӱргым корштыктылеш. Д. Орай. Снежные крупинки, похожие на конопляное семя, до боли бьют в лицо.
Коклан-коклан шемалге-вудака пыл толкыналт-толкыналт эртен кая, лум шӱрашым почкал кая. М. Шкетан. Изредка волнами проплывают темновато-мутные облака, стряхивают снежную крупу.
3. Г.каша; кушанье из сваренной крупыРис шӹрӓш рисовая каша;
шӹрӓшӹм качкаш есть кашу.
– Теве лем, теве жаркой, теве шӹрӓш, теве меленӓ. И. Беляев. – Вот суп, вот жаркое, вот каша, вот блины.
4. Г.перен. опилкиШӓпнӓ шӹрӓш – кок шольым пӹчкедӓт, пӓшӓ мӹньӹн: тавар, кого ӱш. А. Атюлов. Сыплются опилки – два моих брата пилят, у меня работа: топор, большая колотушка.
Сравни с:
пилашӱк5. в поз. опр. крупяной, крупы; из крупы, с крупой, связанный с крупойШӱраш пырче крупинка (букв. крошка крупы);
шӱраш мешак мешок с крупой.
Качырий шоганан шӱраш когыльым шарен пышта, а Элеса пареҥге перемечым пурлеш. Д. Орай. Качырий раскладывает крупяной пирог с луком, а Элеса ест ватрушку с картофелем.
6. в поз. опр. перен. крупчатый; подобный крупе, зернистыйКоклан кутко муно гай шӱраш лум йога. М.-Азмекей. Иногда сыплется крупчатый снег, похожий на муравьиное яйцо.
7. Г.поз. опр. каши, с кашей; относящийся к каше.
Шӹрӓш пыш запах каши;
шӹрӓш ӓтӹ посуда с кашей.
Идиоматические выражения:
– шӱраш пырчат умшаш логалын огыл, шӱраш пырчат умшашке логалын огыл, шӱраш пырчат умшаш пурен огыл, шӱраш пырчат умшашке пурен огыл, шӱраш пырчымат умшашке чыкен огылVГ.: ширӓш-емборонить, взборонить; бороновать, взбороновать; пробороновать, проборонить что-л.Мландым шӱраш боронить землю.
(Кузьма) шоҥго имне дене куралеш, а мый талгыде дене шӱрем. А. Волков. Кузьма пашет на старой лошади, а я бороню на двухлетке.
Ӱдымӧ почеш шӱраш кӱлеш – аҥа кошкен ынже кий. «Ончыко» После сева нужно боронить – пусть земля не сохнет.
Составные глаголы:
-
6 благо
I1. сблагополучие, счастье, добробәхет, именлек, мәнфәғәт2. собычно мн. блага чего или какиебайлыҡтар, рәхәтлектәр, муллыҡтарни за какие блага! — һис тә, һис бер хәлдә лә!
IIсоюз; разг.да/дә, ҙа/ҙә, ла/лә, -ғас/-гәс, -ҡас/-кәс, икән, ярай индебери, благо дают — бирәләр икән, ал
-
7 разбить
сов.1) ( что) вату, кыру, яру2) ( что) бүлү, аеру3) ( что) кору, кую, ясау, урнаштыру4) ( что) җимерү, вату, һәлак итү5) ( кого-что) тар-мар итү, кыру6) ( что) яру, вату; сындыру7) перен. ( что) юкка чыгару, өзү, кисү8) перен. ( что) юк итү, юкка чыгару9) ( кого) сугу, зарарлау10) ( что), полигр. сирәгәйтү, сирәгәйтеп җыю; ара калдырып җыю -
8 горизонт
1. м в разн. знач.офоҡ, күк йөҙө2. м геол.горизонтпоявиться на горизонте — килеп сығыу, күренә башлау (кеше араһында)
исчезнуть с горизонта чьего — юҡ булыу, күренмәй башлау
-
9 ответвить
сов. чтотармаҡландырыу, тармаҡтарға айырып ебәреү -
10 разгромить
1. сов.кого-чтотар-мар итеү2. сов.емереү, ҡыйратыу, туҙҙырыу, болартыу, юҡҡа сығарыу -
11 узковедомственный
прил.тар ведомствосылыҡ...ы -
12 футляр
мфутляр, ҡап, һауыт, тышлыҡ; ҡынчеловек в футляре — футлярҙағы кеше (үҙенең тар ҡарашына, мәнфәғәттәренә генә бикләнгән, яңылыҡтарҙан ҡурҡа торған кеше)
-
13 краснеть
1. несов.ҡыҙарыу2. несов.от прилива крови к кожеҡыҙарыу, ҡыҙарыныу3. несов. перен.оялып ҡыҙарыу4. несов.ҡыҙарып күренеү -
14 убавить
1. сов. что, чегоуменьшить по величине, количеству; уменьшить по степени, силе; по ширине, длине – об одеждекәметеү, аҙайтыу, әҙәйтеү; кимәлен (дәрәжәһен) түбәнерәк итеү, төшөрөү; тарайтыу, ҡыҫҡартыу, кесерәйтеү, кәметеүубавить в швах — йөйҙәренән тарайтыу, кесерәйтеү
2. сов.обычно в сочетании со словами `в весе`ябығыу, һурылыу, һурығыу -
15 щетиниться
1. несов.топорщиться – о шерсти, щетине и т.п.йөнө (һырты) ҡабарыу, ҡабарыныу, тырпайыу2. несов. разг.поднимать торчком шерсть и т.п.йөнөн (һыртын, энәләрен) ҡабартыу3. несов. перен., прост.злиться, сердитьсяасыуланыу, ҡабарыныу -
16 пылдыме
пылдымеГ.: пӹлдӹмӹ1. безоблачный; без облаков, без тучиИк лапчык пылдыме эр утро без единого облака (без единой тучи).
Сергейын вуй ӱмбалныже кӱрен шыҥалыкла нугыдо пурак ден тар шикш шага да пылдыме каваште вӱдакан кече онча. Д. Орай. Над головой Сергея коричневым пологом стоят густая пыль и пороховой дым и с облачного неба мутно светит солнце.
2. перен. безоблачный; беззаботный, беспечальный, ничем не омраченныйКызытат чоныштак рвезе годсо пылдыме жапем. Сем. Николаев. И теперь в душе безоблачное время юности моей.
-
17 вандал
1. м мн. вандалывандалРим империяһының бер өлөшөн баҫып алып, тар-мар итеүсе боронғо герман ҡәбиләһе2. мвандал, вәхишмәҙәниәт ҡиммәттәрен емереүсе3. мтупаҫ, әҙәпһеҙ, наҙан кеше -
18 дисперсионный
спец.дисперсион, дисперсия...ыдисперсионная среда — дисперсия мөхите (яҡтылыҡтың призма аша үткәндә айырым спектр төҫтәренә тарҡалыуы)
-
19 желтеть
1. несов.становиться жёлтымһарғайыу, һары төҫкә инеү2. несов.виднеться – о жёлтомһарғайып тороу, һары булып күренеү -
20 золотить
1. несов. чтовыделяться золотистым цветомалтынлау, алтын ялатыу2. несов. чтоалтынға маныу (мансыу), алтын төҫө биреү
- 1
- 2
См. также в других словарях:
күрен — зат. жерг. Бір жерге шоғырланған бір топ үй, ауыл; күре. Әйтсе де, сұлтаным, біздің к ү р е н м е н екі арада күйме мен көтерменің қаншасы бар (М. Мағауин, Аласапыран, 75). Бошман қатары көбейген сайын, монғолдардан да береке кете бастады, жоқ… … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
феодализм — тар. Капитализмнан элек булган иҗтимагый строй (аның нигезендә феодалларның җитештерү чараларына тулысынча, үзләренә буйсынган крепостной крестьяннарга өлешчә хуҗа булуы һәм үз территорияләрендә дәүләт белән идарә итү хокукына ия булу ята) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
Коммуны департамента Кот-д’Ор — … Википедия
вандал — 1. тар. Рим империясенең бер өлешен басып алып, Римны тар мар иткән һәм талаган борынгы герман кабиләсе 2. күч. Культура хәзинәләрен ерткычларча җимерүче кеше; вәхши … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тархан — 1. тар. Ханга буйсынучы булып саналган, ләкин аңа ясак түләми торган вассал, салымнардан азат феодал. Ханның урынбасары һәм киңәшчесе 2. сөйл. Күмәк уенны башлап җибәрүче 3. тар. Мәскәү патшалыгында һәм XIX гас. кадәр рус империясендә татар… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
Евразия — (Eurasia) Содержание Содержание Происхождение названия Географические характеристики Крайние точки Евразии Крупнейшие полуострова Евразии Общий обзор природы Границы География История Страны Европы Западная Европа Восточная Европа Северная Европа … Энциклопедия инвестора
Кот-д`Ор — департамент Франции (см. Франция), расположен в Бургундии (см. Бургундия). Административный центр город Дижон. В департаменте находится знаменитый центр производства вин город Бон, а также такие старинные городки, как Ализ Сент Рен, Шамболь… … Географическая энциклопедия
Пенополистирол — Структура пенополистирола при большом увеличении Пенополистирол лёгкий газонаполненный ма … Википедия
хезмәт — 1. Кешедән акыл яки физик көч таләп итә торган максатлык эшчәнлек, эш 2. Шундый эш нәтиҗәсе буларак фәнни, әдәби яки сәнгать әсәре 3. Көч, энергия әз хезмәт түкмәдем. Тырышлык 4. Эш (урыны) , вазифа директорлык хезмәтеннән тыш укыта да 5. Армиядә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
Астрахань — У этого термина существуют и другие значения, см. Астрахань (значения). В этой статье слишком короткое вступление. Пожалуйста, дополните вводную секцию, кратко раскрывающую тему статьи и … Википедия
Усманов, Юнир Бареевич — Юнир Бареевич Усманов Дата рождения: 20 сентября 1931(1931 09 20) (81 год) Место рождения: БАССР Гражданство … Википедия